Araştırmalar, uyanıkken bile glifatik sistemimizi etkinleştirebileceğimizi gösteriyor.
Uykunun pek çok harika şey yaptığını biliyoruz, bunlardan biri de atık ürünleri temizlemektir. Yakın zamanda açıklanan glifatik sistemin, atıkları temizlemek için ana ağı oluşturduğu düşünülüyor.
Bir süre önce, belirli beyin sinyallerini (kan oksijenizasyon düzeyi) beyin sağlığıyla ilişkilendiren bir araştırmaya baktık. Kısacası, kan oksijenizasyon düzeyi sinyalindeki büyük dalgalanmaların, beynin ventriküllerinden hızla akan beyin omurilik sıvısındaki büyük dalgalanmalarla ilişkili olduğunu öğrendik. Beyin omurilik sıvısındaki bu büyük dalgalanmalar, atıkların beyinden dışarı atılması için iyidir.
Kan oksijenizasyon düzeyi sinyalleri ile beyindeki sıvı akışı arasındaki bağlantının, bilişsel bozukluğu ve Alzheimer hastalığı olan kişilerde daha zayıf olduğunu da gördük.
Bu faydalardan yararlanmak için uyumak zorunda mıyız?
Yeni bir çalışma böyle olmadığını gösteriyor.
Araştırmacılar, beynin görsel uyaranlara verdiği tepkiyi incelemek için üç deney gerçekleştirdi. Birinci deneyde, altı sağlıklı yetişkin, titreyen bir radyal dama tahtası izlerken fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) ve elektroensefalografi (EEG) kullanılarak tarandı. İkinci deney (20 genç yetişkin) ve üçüncü deney (16 sağlıklı genç yetişkin).
Her üç deneyde de katılımcılardan dama tahtasının ortasındaki bir noktayı sabitlerken bir renk değişikliğini algılamaları istendi.
Ne oldu?
• Titreşen dama tahtası, diğer adıyla görsel uyaran, belirgin bir beyin omurilik sıvısı akışına neden oldu.
• Bu beyin omurilik sıvısı akışı, şuna benzer bir sırayla nöral ve hemodinamik (kan akışı) aktivite ile bağlantılıydı: Görsel uyaran nöral aktiviteyi tetikler. Bu, beyin omurilik sıvısı akışını baskılayan kan oksijenizasyon düzeyi sinyalini yükseltir. Ardından, uyaran azaldığında, beyin omurilik sıvısı akışını tekrar hızlandıran kan oksijenizasyon düzeyi sinyali de azalır. Beyin borularımızı temizlemek için aradığımız gelgit budur.
• Yukarıdaki dizi, uyaran süresi veya titreme frekansı gibi çok çeşitli uyaran parametrelerinde meydana geldi.
Yazarlar şu sonuca varıyor
Birlikte ele alındığında, bu sonuçlar, insanlarda uyanık durum sırasında yüksek yoğunluklu görsel olarak uyarılmış nöral aktiviteyi indükleyerek beyin omurilik sıvısı akışının yönlendirilebileceğini göstermektedir.
Tabii ki üç deneyi eklesek bile (bu arada hepsi 20'li yaşların ortasındaki nispeten genç insanlar üzerinde), bu nispeten küçük bir örneklem boyutu. Ayrıca bu çalışma sadece görsel uyaranları içermektedir.
Yine de nöronlarımızı ateşleyen şeyler yapmak, beyindeki kan ve beyin omurilik sıvısı akışını değiştirerek beynimizde oyalanan bazı atık ürünleri de temizleyebilir gibi görünüyor. Nöbetlere neden olan çılgınca titreyen şeyleri izlemeyin, ancak bilişsel olarak meşgul olmanın ve beyninizi uyarmanın zaten etkileyici olanları listeye eklememenin faydası var gibi görünüyor.
Gunnar De Winter
Sağlık bölümümüz Ata Kültür Yuvası tarafından desteklenmektedir.
