Sanıyorum ilkokul zamanlarımdı, rahmetli babamla birlikte bazen Kadıköy’deki evimizden Sirkeci’de bulunan iş yerine giderdik. Evden çıktıktan sonra 10-15 dakika süren bir yürüyüş ardından Kadıköy rıhtımına varır, oradan da varsa Sirkeci vapuruna, yoksa Karaköy vapuruna binerdik. 13 yaşımdan itibaren tatillerde babamın yanında çalışmaya başlayınca bu yolculukları her gün tek başıma yapar olmuştum. Kaç yaşındayım hatırlamıyorum, bu yolculuklardan birinde Karaköy yolcu salonu rıhtımına bağlı çift sarı bacalı, beyaz renkte çok güzel bir gemi görmüştüm. O an yanımda olan babam bunun “Atatürk’ün vapuru” Savarona olduğunu söylemişti. Tabi o zamanlar ikimizde de yat kavramı pek yoktu.
1938 yılı başında Atatürk’e hediye edilmek üzere alınan ve şimdilerde yeniden hayata döndürülmek üzere Pendik’teki Deniz Kuvvetleri Komutanlığı İstanbul Tersanesinde bulunan Savarona’nın öyküsü Emekli Deniz Kurmay Albay Ali Rıza İşipek ve Emekli Deniz Kurmay Yarbay Gazi Oryal Ünver tarafından iki ciltlik harika bir eserle kaleme alınmış.
Birinci ve ikinci cildin kapakları
Türk Deniz Kuvvetleri ve Cumhuriyet tarihimizde müstesna bir yeri olacak olan eserin tanıtımı 19 Aralık Salı günü, Atatürk’ün verdiği talimatla kurulan Moda Deniz Kulübü’nün ev sahipliğinde seçkin bir davetli topluluğuna yapıldı. Atatürk’ten Yadigar TCG Savarona kitabının derleyicileri tarafından imzalanan iki cildi tanıtıma katılanlara hediye edildi.
Moda Deniz Kulübü’nde bulunan Savarona tablosu
TCG Savarona’nın Deniz Kuvvetlerinde eğitim gemisi olarak hizmet verdiği dönemlerde komutanlığını yapmış emekli deniz subayları, gemiyle ilgili anılarını aktardılar. İstanbul trafiğinin azizliğine uğrayıp tanıtımın son kısmına yetiştiğimizden, maalesef bu bölümü kaçırmış olduk.
Cumhuriyetimizin 100. yılı ile Deniz Harp Okulu ve Lisesi’nin 250. kuruluş yıl dönümünde ortaya çıkarılan eserin birinci cildinde geminin tarihçesi çok detaylı bir şekilde anlatılmış. 7 yaşında Atatürk’e Cumhurbaşkanlığı yatı olarak hediye edilmek üzere satın alınan Savarona yatının kızağa konma hikayesinden başlayarak günümüze kadar yaşadığı önemli olaylar fotoğraflar ve belgeleriyle çok güzel bir şekilde anlatılmış.
Savarona kızakta
Yatın gövdesi bir yıldan kısa sürede donatıma hazır hale gelmiş
Yatın denize indirilmesi
1931 yılında donatımı tamamlanan Savarona
TCG Savarona’nın ilk sahibi, o dönemde dünyanın en zengin kadınlarından olan Emily Margaret Cadwalader kendisinin beşinci ve dünyanın en büyük yatını 1930 yılında Almanya’nın Blohm & Voss tersanesine sipariş etmiş. 1999 yılına kadar Savarona dünyanın en büyük yatı olma unvanını elinde tutmuş.
Bermuda Bandıralı Savarona III
Savarona 1931-1937 yılları arasında Bermuda bandırası ile dünya sularında gezmiş fakat Cadwaladerlerin Amerikan Hükümeti ile karşı karşıya kalmaları nedeni ile hiçbir zaman Amerikan sularına girememiş. En son Hamburg limanında uzunca bir süre bağlı kalmasının ardından 1937 yılında satışa çıkarılmış.
Nefes kesen bir satın alma ve yenileme öyküsünün ardından da Haziran 1938’de Türk Deniz Ticaret Filosu kaptanlarından Said Özege komutasında İstanbul’a getirilmiş.
Said Özege
Atatürk 1 Haziran 1938’de ayak bastığı yatından, hastalığının ağırlaşması nedeni ile 26 Temmuz 1938’de ayrılmak zorunda kalıyor ve yatta sadece 56 gün geçirebiliyor.
Atatürk Savarona’da
Kitabın birinci cildinde, Atatürk’ün yatta geçirdiği her gün, tüm ayrıntıları ile tek tek anlatılmış.
Atatürk’ün ölümünden sonra da Savarona yatı 2 Temmuz 1951 tarihinde Türk Deniz Kuvvetlerine devredilene kadar Cumhurbaşkanlığı yatı olarak kullanılmış. Bu tarihten itibaren 1979 yılında çıkan talihsiz yangına kadar Deniz Harp Okulu ve Harp Akademileri öğrencilerini yurt içi limanları eğitim ve tetkik gezilerine çıkarmış. 1957 yılından itibaren de senede bir kere son sınıf öğrencilerine 80 günlük açık deniz tatbikatları yapılmış. Deniz Kuvvetleri hizmetinde bulunduğu 28 yıl boyunca da yaklaşık 4000 öğrencinin gemi yaşantısını öğrendiği, ilk vardiyalarını tuttuğu “Beyaz Kuğu”su olmuş. Kitabın ikinci cildi de tamamen 1951’den 1982 yılına kadar yapılan açık deniz tatbikatlarına ait anılara ayrılmış.
Kitabın ikinci cildinden 1959 açık deniz tatbikatı
İlk sahiplerinin tarihçesiyle başlayıp 1982’de çıktığı son deniz tatbikatı ile sonlandırılan, hem Türk Deniz Kuvvetleri hem de Cumhuriyet tarihimizin çok önemli sembolu haline gelmiş Atatürk’ün Yadigarı, “Beyaz Kuğu” Savarona’ya sahip çıkıp, hikayesini tarihe kaydeden Deniz Kuvvetleri mensuplarına gönülden teşekkürü bir borç biliriz. Darısı bu nadide gemiyi siyaset malzemesi yapmak yerine gerektiği şekilde sahip çıkacak diğer devlet büyüklerimizin başına.
Yazı: Fatih Şenyüz
Yayına Hazırlayan: Doruk Ajans / Yelkencinin Gazetesi Kuruluşudur.
