BU BATIŞ ÇOK ACI BİR GERÇEK

 Adı Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından verilen Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk inşa ettiği denizaltı gemilerinden ‘’TCG ATILAY’’ın 1937 yılında İstanbul Valde Kızakları’nda inşasına başlanmış, 1940 yılında inşası tamamlanıp Haliç’te denize indirilmiştir.

Teknik bilgi ve çizim Ahmet Güleryüz arşivi

‘’TCG ATILAY’’ın o yıllarda kullanılmadığı için borda numarası yoktur. ‘’TCG ATILAY’’ 1942 yılında önemli bir görev üstlenir. İkinci Dünya Savaşı devam etmektedir. Yabancı devletlere ait denizaltı gemilerinin Çanakkale Boğazı’nı gizlice geçişlerini engellemek için herhangi bir geçiş esnasında karadaki gözcü kulesini ikaz eden o zamanın teknolojisine sahip su altı cihazlarının görev yapıp yapmadığını kontrol edecektir. 14 Temmuz 1942 günü saat 07:30’da Morto Koyu'ndan denize açılır. Denizaltıyı izlemekle görevli ‘’KARTAL’’ Römorkörü, Seddülbahir leş şamandırası civarında makineleri arıza yapıp yolda kaldığından ‘’TCG ATILAY’’ı gözden kaçırır. Programa göre ‘’TCG ATILAY’’ın bu kontrolü kısa sürecek olmasına rağmen denizaltı ile bir kontrol teması sağlanamadığı gibi kararlaştırılan bir zamanda geri dönmeyişi merak uyandırmış, komuta kontrol birimi ile istasyon birimi 3 ve 5 numaralı teknelere binerek ‘’TCG ATILAY’’ı aramak üzere Çanakkale’den hareket etmişlerdir. Bu arada yolda kalan ‘’KARTAL’’ römorkörüne rastladıklarında onu yedeğe almak zorunda kalmışlardır. Zaman hızla geçmekte ve ‘’TCG ATILAY’’ın izine rastlanmamıştı. Akşam olmaktadır. Saat 20:30 sıralarında İhbar İstasyonu Komutanı Fahri KARAYEL, deniz üzerinde kırmızı renkli bir şamandıra görmüş ve tekneyi tam yol bu şamandıraya sürmüştür. Teknede bulunan komutan bu şamandırayı gördüğü anda ürpermiş ve gayri ihtiyari bu bir battı şamandırası demiştir.

Fahri KARAYEL, şamandıranın üzerindeki telefona tarifsiz bir heyecanla sarılır, bu telefon batık denizaltıyla irtibatı sağlayacak tek unsurdur. Ve derhal telefon ahizesini eline alarak ‘’ALO ATILAY’’ diyerek üç defa seslenir. Maalesef telefonun öbür ucundan bir ses gelmemiştir. Bu durum karşısında ‘’TCG ATILAY’’ denizaltısının battığı kesinleşmişti. Zamanın imkanlarıyla yapılan ölçümlerde denizaltının seksen metre derinlikte olduğu öğrenilmişti. O günün koşullarına göre bir kurtarma işlemine bu şartlardan dolayı hiç girişilemeyecekti. Binbaşı Sadettin Gürcan komutasındaki ‘’TCG ATILAY’’ denizaltısında subay, astsubay ve er olmak üzere otuz dokuz vatan evladı şehit olmuştur.

‘’TCG ATILAY’’ denizaltısında şehit olan astsubaylar (Şehitler arasında Türk Sanat Müziği Sanatçısı Hamiyet Yüceses'in eşi de bulunmaktadır.)

''TCG ATILAY'' denizaltısında şehit olan subay, astsubay ve erler

‘’TCG ATILAY’’ın batışı Türk denizcilik tarihinin en acı olaylarından biridir. ‘’TCG ATILAY’’ denizaltısının neden battığı araştırıldığında 1916 ve 1918 yılları arasında Almanlar tarafından döşenen ve daha sonra bölgeden temizlenen fakat temizlik esnasında fark edilemeyen bir mayına çarptığı ünlü su altı araştırmacısı yakın dostumuz Selçuk K. KOLAY tarafından tesbit edilmiştir. 1994 yılında Haziran ve Ağustos ayları arasında bölge taranmış ve ''TCG ATILAY'' denizaltısı bulunmuş akabinde Selçuk K. KOLAY tarafından denizaltıya dalınmış hasar tesbiti yerinde yapılmıştır. Batış nedeni doğrulanmıştır. Selçuk K. KOLAY’ın araştırmaları sonucunda bulduğu ‘’TCG ATILAY’’ denizaltısının bulunması bütün dünyada çok yankı uyandırmış ve İngiltere Kraliçesi tarafından Selçuk K. Kolay taltif edilmiştir. Selçuk K. KOLAY bu konularda İngiliz araştırmacılardan çok daha fazla bilgilidir.

Selçuk K. Kolay'ın  ''TCG ATILAY''a dalışı esnasında

‘’TCG ATILAY’’ denizaltısının battı şamandırası İstanbul / Beşiktaş’ta bulunan TC. Dz. Kuvvet. Komutanlığı. Deniz Müzesi’nde bulunmaktadır.

 ‘’TCG ATILAY’’ denizaltısının battı şamandırası - Fotoğraf: B. Hulusi Gürbüz

ONLAR BU VATAN UĞRUNA ŞEHİT OLDULAR. MEKANLARI CENNET OLSUN. AZİZ HATIRLARI ÖNÜNDE SAYGIYLA EĞİLİYORUZ.

Yazı: B. Hulusi GÜRBÜZ / Genel Yayın Yönetmeni

Fotoğraflar: B. Hulusi GÜRBÜZ arşivi