LAGOS BALIĞI (Epinephelus sp)
Lagos / lahoz balıkları ailesi (Epinephelus Sp) Serranidae (hani balıkları) familyasına ait, Atlas Okyanusu'nun doğusunda, Akdeniz'de ve Ege Denizin'de bulunan balık türüdür. En büyükleri 150cm uzunluğa ve 50kg ağırlığa kadar ulaşabilir.
Fazla derinlere gitmeden 20-200m (çok daha derinlerde yaşayanlarıda mevcuttur) derinlikteki kayalık, taşlık veya çakıllı alanlarda yaşar. Oldukça yırtıcı, etçil balıktırlar. İrili ufaklı her türlü kabuklu, omurgasız ve küçük balıklarla beslenir. Mayıs-haziran arasında üreme yapar. Akdeniz'in eti en lezzetli ve şöhretli balıklarındandır. Ancak ekonomik değeri bölgeseldir. Orfoz balığı Lagos balığının yakın bir akrabasıdır.
Deniz balıkları denilince akla ilk gelen birkaç isimden birisidir lagos ya da yaygın kullanılan diğer adıyla lahoz. Gerek dikkat ve hassasiyet gerektiren oltacılığı gerekse etinin lezzeti, akrabası olan çoğu serran için ayrıcalıklı bir yer açar ona balıkçı hikayelerinde. Oldukça uzun yaşayan ve heybetli büyüklüklere ulaşabilen lagos kıyıya yakın alanlardaki kayalık, kırmalık meraların nam salmış yırtıcılarındandır. Lagoslar, ustalıkla gizlenip yer tuttukları kaya oyuklarından menziline giren diğer balıkları ve deniz canlılarını yakalayarak beslenirler. Bununla birlikte, belli bir boya ve özgüvene ulaşmış olanlarının, sualtında insanla karşılaşmalarında çokta ürkek davranmadan tüm güzellikleriyel azametlerini dalıcıya futursuzca sergilediği bilinir. Bu yönleriyle dalgıçların ve amatör sualtı meraklıların görmeyi lütuf saydığı fevkalade güzellikteki canlı görsel hazinelerdir. Tezdişi erselik (proterogynous hermafrodit) balıklar olan lagoslar, yaşamlarının ilk yıllarında dişi özellikleri sergileyerek yumurta üretirlerken ilerleyen yaşlarda erkekleşirler.
Avcılığı:
Hani balıkları olarak anılan (Serranidae ailesi) kalabalık bir ailenin ılık suları seven bir üyesidir lagos. Oltaya binişi anında seri ve kontrollü hareketleri gerektiren teknik bir oltacılığı vardır. İlk yüklenmede yapılacak sert tasmalamanın ardı sıra misinada boşluk yaratmaksızın ambreyajı (kalaması) uygun sertlikte ayarlanmış makineyle aralıksız misina sarımına girilmesi gerekir. Aksi halde hemen hemen her deliğini, oyuğunu ve çatlağını gayet iyi bildiği kendi kayalığında başını sokacak bir delik bulacak ve donamı kurtarılamayacak halde ilişken bir yüzeye takmayı başaracaktır. Çoğu zaman açıktan çekilen yapay yemlerin, sudan kesilmesine birkaç metre kala kıyı önündeki kayalıklarda oynayan afacan lagosları cezbederek son anda ağızlandığı bilinir. Bu yüzden kayalık bir merada son metreye kadar yemin balık alacağı ihtimaliyle donamı kontrollü şekilde çekmekte ve ani hareketlerle kendinizi ve yerinizi belli etmekten kaçınmanızda fayda vardır.
Lagoslar ve orfozlar her ne kadar kayalık meraların deniz tabanına yakın alanlarında yerleşme eğilimi gösteren demersal balıklar olsalarda yüzeyden şamatayla gelen sahte balıklarla (surfer ve popper vobler'lere) yalpa kanadı olmayan (gagasız) WTD aksiyonlu (walking the dog) vobler'lere de hayli ilgilidirler. Kıyısında durduğunuz resif dokusu içerisinde gördüğünüz kaya koridorlarının arasıyla balkon önlerinin taranması başarı şansınızı çok arttıracaktır. Çalışma süresi boyunca kamış üzerindeki kontrolünüzü ve donanım üzerindeki dikkatinizi en üst seviyede tutmanız gereklidir. Nitekim lagosun deniz tabanından hızla yükselerek yemi arkadan alacağı ve aynı hızla geriye dönüp oyuğuna gideceği bilinmeli, sudaki yemin aksiyonu dikkatlice gözlenmeli, yemin aksiyonel sarsıntılarındaki sıra ve tekrarlar kamış marifetiyle sürütme boyunca dinlenmelidir. Yüzeyden gelen ve özellikle yüzeyin 50-60cm altından seyreden yarı dalan tek parça, mafsallı (iki veya daha fazla parçalı) balık, kalamar ve karides taklidi yapay yemlere kolaylıkla kanarlar. Bu tip yemlerde öne çıkan renk tercihleri ekseriyetle mavi-yeşil sırtlı beyaz gövdeli, kırmızı başlı beyaz gövdeli, kehribar tonlarda gövdeli ve kahverengi sırtlı, sedef etkili beyaz yahut sarı gövdeli turuncu sırtlı modellerdir. Yemin ağızlanarak donamın balık tarafından gezdirilmesi anında kaya yüzeylerinde misinanın kesilmemesi için iri hani balıklarında kullandığım klasik donanım önerim 0.35mm üzeri bir saydam misina ya da 0.20mm'den daha ince olmayan Dyneema standartı multifilaman olta ipleridir. Misina ve olta ipinde bu kalibreleri önermemdeki temel amacın takımın tartma değerini arttırmak kadar sürtünmeye karşı mukavemet sağlamak olduğunu belirteyim. Yemin yalın şekilde görünerek cazibesini arttırmak için 0.35-0.40mm fluorocarbon misinayla birkaç metre kılavuzlama yapılmasında makul olacaktır.
İlk vuruş ve takip eden ilk birkaç metre cüssesiyle orantılı müthiş bir mücadele hissettiren lagos, sonrasında kesin ve kayıtsız bir teslimiyetle olabildiğince açılmış ağzı ve solungaç kapaklarıyla size dönen bir şampiyondur. Ama siz siz olun 35cm'den ufak lagosları koşulsuz olarak geriye bırakmaya özen gösterin. Lagos, yakın akrabası olan ve kendisine çok benzeyen orfoz (Ephinephelus caninus) ve taş hanisiyle (Mycteroperca rubra) aynı meraları paylaşır. Temel görünümleri yönünden oldukça benzer oldukları ve sıklıkla birbirine karıştırıldıkları halde her birinin oltacılığı diğerine yakın tekniklerle gerçekleştirilir.
Dip Sürütmesi
Lagos balığının dip sürtmesinde, 100m beyaz ya da yeşil renkli 0.70mm kalınlıkta misina olta olarak gamı alınıp büyük boy bir mantara sıkıca bağlandıktan sonra sarılır. Boş ucuna bir adet 2cm boyunda 3'lü fırdöndü aynı hat üzerinde olan gözlerden birine bağlanır. Aynı hattaki diğer göze ise parlak (şeffaf) beyaz, bedenlik 0.40mm kalınlığında misina 6 kulaç olacak şekilde bağlanır. Bedenin uç tarafına ise dövme çelik mustad 540H iğne balık büyüklüğüne göre 3/0-7/0 numaralar arası bağlanır. İğne önüne bedene ibrişim ile 1 adet 4 numara çapari iğnesi beden boyunca hareket edebilecek şekilde eklenir. Aradaki 3'lü fırdöndünün 90°'lik açılı gözüne de bir kulaçlık 0.60mm bir bedenle suların durumuna göre, 250-800gr bir iskandil eklenir. Lagos, avlanılacak yerler kayalık bölgeler olduğundan takılmaması için kısa küt oval bir iskandil kullanmakta fayda vardır.
Avlanılacak mahale gelindiğinde yörede bol bulunan kupes, ispari, lapin gibi balıklar veya ilerya, gümüş, kayabalığı gibi, veya akyem iğne sidiklikten geçecek şekilde oturtulup aynı uzun olta düzeneğindeki gibi öndeki hareketli iğne yemin mümkün olduğunca önünden takılarak yemin çekme gücünü bu iğneden alması sağlanır. Sabitlenen yem denize salınır, akıntılı bölgelerde akıntıya karşı yem dalgalanacak şekilde motor üstünde durularak, sakin bölgelerde ise iskandil ara sıra dibe değecek şekilde (rolanti yeterli değilse ara sıra boşa alıp iskandilin dibe değmesi beklenir ve iskandil dibe değince tekrar hareket edilerek bu işlem sürekli tekrarlanır) gezdirilerek avlanır.
Canlı Yemler
Yem olarak kullanılabilecek boyda her türden deniz balığı, kalamar, sübye ve karides kullanılabilir.
Ölü Yemler
Parça veya bütün halinde karides, kalamar, sübye, yem olarak kullanılabilecek boyda her türden deniz balığı ve akyem olabilir.
Yapay Yemler
Özellikle sığ kayalıklarda yalpa kanadı olmayan (gagasız) sahte balıklar, yüzeyden gelen 8-16cm'lik sahte balıklar ve 20-80gr zoka ile donatılmış 8-16cm'lik sahte kurtlar kullanılabilir.
Jigging
Jigging avında seçilecek yemler merada olan doğal yemliklere yakın renklerde olmalıdır. 10-20cm arası jigler lagos avı için idealdir. Hedef balık boyuna göre lider ve ip kalınlıkları değişkenlik gösterebilir.
Lagoslar, sualtı dünyasının göçücü karakterli çoğu balığından farklı olarak yaşadıkları yeri kolay kolay terk etmeyip yerleşik yaşam süren canlılardır. Kendilerine ait gördükleri kayalığın sağladığı besinle geçinen ve yakın meralara yayılsalar dahi dönüp dolaşıp kendi kovuğuna dönen alışkanlık sahibi balıklardır. Türün bu özelliklerini bilen bazı adap sahibi dalıcılar, tespit ettikleri lagos meralarını meslek erbabı balıkçılarla konuşmaktan kaçınarak en basit şekliyle balığın başkalarınca zarar görmesine mani olmaya çalışırlar. Korumacı bu tutumun temeli yer-yurt tutan lagosun aynı zamanda zor büyüyen ve çoğalan bir balık olduğu gerçeğini bilmelerine dayanır. Lagoslar, hayatlarının ilk yıllarını dişi bireyler olarak geçiren tez dişi erselik (proterogynous hermafrodit) balıklardır. Erken yaşlarında yumurta verirlerken ancak ileri yaşlarında erkek bireylere dönüşerek sperm üretmeye başlarlar. Bu özellikleriyle büyük lagosların tamamının erkek olduğundan emin olabilirsiniz. Özellikle 3-4 yaşına ulaştığı halde henüz 35-40 santimetreden daha büyük olmayan bireylerin etkin biçimde yumurta üretebildiği düşünülerek zarar görmelerine izin vermeksizin en çok ölçüp fotoğraflayarak koşulsuz şekilde geriye bırakılmaları doğru olur. Bu tavrı benimseyerek uygulayıcısı olabilmek lagoslar gibi iri kıyı serranlarının gelecekte de var olmaları adına fevkalade önemlidir. Nitekim, oldukça geç büyüyen ve buna karşılık düşük üreme gücüne sahip lagosların yerleşik bir düzende sürdürdükleri zorlu ve uzun yaşam macerasında en azından bir kere üreme şansını yakalamaları aynı meranın gelecekte de lagos sunması için elzemdir. Bu bildirim eşliğinde vurguladığım duyarlılığı benimseyerek uygulayıcısı olabilmek, yerleşik karakterdeki bu canlı hazinelerin gelecekte var olması ve çocuklarımızın da bu balıkları oltalarıyla yakalayabilmesi adına sorumluluk sahibi her oltacıda görmeyi arzuladığımız örnek bir davranıştır.
