Savarona
Türkiye Cumhuriyeti’nin Ertuğrul yatından sonraki Cumhurbaşkanlığı yatıdır. Bu lüks transatlantik yat, 28 Mart 1931’de denize indirildi. Tasarımı, dönemin ünlü deniz mühendisi Amerikalı William Francis Gibbs’e ait. Emily Roebling için dört milyon dolara inşa edilmişti. Adını Hint Okyanusu’nda yaşayan bir Afrika kuğusundan almıştır. Vergi nedeniyle Amerika’ya alınmayınca Hamburg’a geri dönmüş. Yedi yıl Atlas Okyanusu ve Akdeniz sularında yüzdükten sonra 1938’de Türk Hükümeti tarafından satın alınmış ve Atatürk’e tahsis edilmiştir.
Atatürk, Savarona’da kabine toplantıları yapmış ve dünya liderlerini ağırlamıştır.
Atatürk’ün vefatından sonra Savarona, İsmet İnönü zamanında da cumhurbaşkanlığı yatı olarak kaldı. 1951 yılında ise okul gemisi olarak Türk Deniz Kuvvetleri’ne devredildi.
Ömrünü tamamlayınca Marmara Denizi’nden Aliağa’ya doğru sökülmek üzere yola çıktı. Fakat yolda kaderi değişti. Türk bir armatör tarafından kırk yıllığına kiralandı ve Tuzla Tersanesi’ne çekildi. İki yıl süren tadilatta makinelerinden mobilyalarına kadar aslına uygun olarak yenilendi.
Rastlantısal olarak kaderinin değişmesi bile deniz tarihi belleğimize yardımcı olmakta. Oysa Atatürk’ün kullandığı bu yat da müze yat olarak kullanılabilirdi fikrimce.
2010’da dünyanın ilk 100 büyük yatı arasında 17. sırada yer aldı. Şu anda devlet yatı olarak T.C. Kültür Bakanlığı bünyesinde hizmet vermeye devam etmektedir.
Cumhuriyet
İlk adı Koroleva Olga olan ve 1893’te Rusya için inşa edilen bu gemi, Ocak 1894’te Rus deniz ticaret filosuna katıldı. İsmi S/S Koreleva idi. 4179 groston ağırlığındaydı. Varna, Köstence, Sivastopol, Novaresesk, Batum limanları arasında yolcu ve yük taşıdı. 29 Ekim 1914’te Karadeniz’de Alman savaş gemileri tarafından tutsak edildi. Önce Urla olarak anılan geminin adı Olga olarak değiştirildi. Türk ve Alman denizcileri için sabit kışla olarak kullanılmak üzere Alman bayrağı çekilerek İstinye’ye bağlandı. 1921’de onarım geçirdi ve yenilendi. 1923’te Türkiye Seyr-i Sefain Idaresi’ne devredildi. Yük gemisi olarak çeşitli hatlarda çalıştırıldı. Adı da S/S Cumhuriyet olarak değiştirildi. 15 Ocak 1952’de kadro dışı bırakıldı. 13 Mart 1954’te İtalya’ya satıldı ve orada söküldü.
İzmir
1955’te Almanya Bremen’de yapımı tamamlandı. 1956 Mart’ında İzmir’e geldi. İlk yolcularını alarak İstanbul’a hareket etti.
1957’de kaza geçirdi. 244 yolcuyla normal bir seyirle Narlıdere açıklarında Amerika bandıralı bir şileple çarpıştı ve sancak tarafından kısmen battı. Teknik inceleme sonucu tamirine karar verilen İzmir, tekrar Bremen’e götürüldü. 1960’da tekrar İzmir’e döndü.
Dış ve iç hatlarda yıllarca çalıştıktan sonra 1987’de satılmak üzere dinlenmeye alındı.
Ankara
İlk adı Solace. II. Dünya Savaşı’nda 7 Aralık 1941 günü Japonlar, Hawai adalarının Oahu Adası’nda bulunan Amerikan Pasifik filosuna büyük bir saldırı düzenlerler. Bu saldırı sonucu gafil avlanır Amerikan güçleri ve 12 savaş gemisi, 188 savaş uçağını kaybeder. 2400 Amerikan askeri ölür. Limanda bulunan Amerikan savaş gemilerinin hepsi hasar görür. Yalnız bir gemi hasar görmez, Solace. Çünkü bu geminin her iki yanında da büyük haç işaretleri bulunmaktadır ve hastane gemisi olarak kullanılmaktadır. Bu gemi, 250 bin Amerikan gencini savaş bölgelerinden Amerika’ya taşır. Savaş sonrasında ise Solace gemisi sayesinde hayatta kalan Amerikalı gençler bir dernek kurarlar ve bir madalya yaptırırlar. Gemi Amerika’da savaş karşıtlarının simgesi olur.
II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye’de yolcu gemilerinin alımına ihtiyaç duyulunca 1948’de Amerika’dan sarın alındı. Beyaza boyandı ve Ankara ismini aldı. Geniş salonları, restoranları ve garajı vardı. Ankara, her sefer çıkışı ve dönüşü gazetelere haber oldu. Ekim 1977’de sökülmek üzere Haliç Tersanesi’ne götürüldü. Güverte üstü söküldü. 1979’da römorkör eşliğinde İzmir / Aliağa gemi söküm tesislerine götürüldü.
İzzeddin
1965 yapımı yandan çarklı buharlı gemidir. Sultan Abdülaziz ve II. Abdülhamit zamanında kullanılmıştır. 1886 yılında da Tersane-i Amire tarafından alınıp yat olarak kullanılmıştır. 1908’den itibaren İzmir’de, 1914'ten sonra İstanbul / İstinye’de stasyoner gemi olarak bağlanmıştır. 1918’de kadro dışı bırakılmış, 1929’da sökülmüştür.
SMS Deutshland
Alman imparatorluk donanması için 1903-1906 yılları arasında üretilen ve beş gemiden oluşan Deutshland sınıfının ilk gemisidir. 20 Kasım 1904’te denize indirilmiş ve 3 Ağustos 1906’da hizmete girmiştir. Dretnotların hizmete girmesiyle çok kısa sürede teknolojinin gerisinde kalmıştır.
Bahriyeli İsmail Hakkı’nın SMS DEUTSHLAND isimli kâğıt üzerine suluboya eseri de bu odada yer almaktadır.
Haber ve Fotoğraflar: Nihal Denizer / İzmir Bölge Temsilcisi
Yayına Hazırlayan: Doruk Ajans / Yelkencinin Gazetesi Kuruluşudur.
