Tanıdığım lise tarih öğretmenine sordum.
‘’Kurtuluş savaşının deniz bölümünü anlatıyor musunuz?’’
Verdiği cevap: KİTAPLARDA DA YOK / MÜFREDATTA DA YOK.
‘’Peki siz biliyor musunuz?’’ diye sordum.
Samimi bir ifade ile ‘’Bilmiyoruz’’ dedi.
‘’Ne için araştırıp öğrenmiyorsunuz?’’ dedim.
Hiçbir cevap veremedi.
Yurdumuzun insanlarının büyük bir bölümünün Kurtuluş Savaşı’nın deniz bölümünden haberi yok. Neler oldu bilmiyorlar. GAZAL RÖMORKÖRÜ, ALEMDAR RÖMORKÖRÜ, RUSUMAT 4 HİZMET TEKNESİ, ŞAHİN VAPURU, AYDIN REİS ve PREVEZE GAMBOTU biraz daha geriye gidersek HAMİDİYE KRUVAZÖRÜ neler yaptı, Akdeniz’de hangi rotaları izledi?
NUSRAT MAYIN DÖKME GEMİSİ: Döktüğü mayınlarla İngiliz Donanması’na ait IRRESISTIBLE, OCEAN ve Fransız Donanmasına ait BOUVET ZIRHLISI aldıkları yaralar sonucu batmışlardır.
MUAVENET-İ MİLLİYE MUHRİBİ: Çanakkale Savaşı sırasında İngilizlerin GOLIATH ZIRHLISI’nı torpido atışıyla batırmıştır.
SULTANHİSAR TORPİDO BOTU: AE-2 Avustralya Denizaltısını top atışı ile periskobuna zarar vermiş denizaltı su üstüne çıkınca mürettebatını esir aldıktan sonra denizaltıyı mahmuzlayarak batırmıştır.
Ya Çanakkale’den girip Marmara Denizi’ne çıkmaya çalışan Fransız denizaltısı Turkuaz’ı periskopundan vurup denizaltı satıh yapınca esir alan Müstecip Onbaşı (denizaltıya el konulunca adı MÜSTECİP ONBAŞI DENİZALTISI oldu).
Birçok kişi bilmez ABD savaş gemilerinin Samsun, Trabzon’da ayaklanan Rum ve Ermeni çetelere destek vermek için şehri topa tuttuğunu.
Yunan ordusu İzmir’e çıkarken ABD donanmasından SANDS, MCFARLAND VE STUREVANT adlı üç savaş gemisi destek vermiş.
Kral Constantin, haçlı seferlerinde Kral Richard’ın karaya çıktığı yerden yani anlamlı mesaj vermek için ana liman Pasaport'tan değil Karşıyaka’dan karaya çıkmıştır.
Çanakkale’de İngiliz gemilerine savaş malzemesi taşıyan yine ABD lojistik destek gemileridir.
1923 yılına kadar işgal kuvvetlerinin yanında 32 adet ABD savaş gemisi vardı.
GAZAL RÖMORKÖRÜ ufacık hali ile Karadeniz’de her seferinde güvertesi dolu olarak cephane taşımıştır.
ALEMDAR RÖMORKÖRÜ Karadeniz’de Fransız savaş gemisine esir düşmüş sonra KAHRAMAN PERSONELİ FRANSIZLARI ESİR ALMIŞTIR.
RUSUMAT 4 HİZMET TEKNESİ Karadeniz’de cephane taşımıştır.
ŞAHİN VAPURU Karadeniz’de uçakları taşımıştır.
HAMİDİYE KRUVAZÖRÜ’nü anlatmaya bu sayfalar yetmez, 1903-1924 tarihlerinin arasının iyi okunması gerekir.
GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ne için ‘’GÖZÜM SAKARYA’DA KULAĞIM KARADENİZ’DE’’ demiştir? DÜŞÜNÜN VE ARAŞTIRIN. OKUYUN, OKUTUNUZ, ANLATINIZ, ÖĞRETİNİZ.
Yakın zamanda Genta Denizcilik A.Ş yönetim kurulu başkanı arkadaşımız Arif ERTİK tarafından uzun araştırmalar sonucu KARTAL RÖMORKÖRÜ ortaya çıkarıldı (ATATÜRK'ün, GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER sözünü Haydarpaşa’dan Kartal römorkörü ile Rumeli yakasına geçerken söylediğini). Bunların gençlere öğretilmesi gerekir.
TÜRK DENİZ TARİHİNİN MÜFREDATA MUTLAKA KONULMASI ŞARTTIR.
ÇÜNKÜ GENÇLERE MİLLİ DUYGUYU AŞILAYACAK OLANLAR ÖĞRETMENLER VE VELİLERİDİR.
MİLLİ DUYGU OLMAZSA GENÇLER VATANI NASIL SAVUNACAK?
Gazal Römorkörü
Alemdar Römorkörü
Rusumat 4 Hizmet Teknesi
Hamidiye Kruvazörü
Müstecip Onbaşı Denizaltısı
Kartal Römorkörü
Nusrat Mayın Dökme Gemisi
Muavenet-i Milliye Muhribi
Sultanhisar Torpido Botu
Yazı: B. Hulusi Gürbüz / Genel Yayın Yönetmeni
Fotoğraflar: B. Hulusi Gürbüz Arşivi
Yapılmış Yorumlar (5)
Harikulade bir yazı kaleme almışsınız Hulusi Bey. Gerçekten bu ülkenin erk sahibi olan insanları ne maksat ile denizi red eder haldedirler anlamak mümkün değil! Deniz harp tarihinden ve sivil denizcilik tarihinden deniz arşivimiz, denizcilik bilgilerimiz, teknelere ait arşivlerimiz neden yok ediliyor? Bu bilinçli katliam ve umursamazlık niye? Bir bütünün parçalarından küçük bir kısmını çıkarıp alsanız bile -ki denizcilik tarihimiz elbette ki böyle değildir- o bütünün mükemmelliğini bozmuş olursunuz. Neden? sorusuna, vicdanen sorumluluk hisseden her denizci cevap vermek durumundadır.
Hulusi abi, canlı Deniz tarihi gibisiniz. Sizden öğreneceğimiz çok şey var. Ellerinize sağlık.
Yazınızdaki metin ve resimleri ATA Kültür Yuvası adına video yapmama izin verir misiniz. Adınızı belirteceğim Resimlerin çözünürlüklerini artırarak kullanacağım.
Alemdar gemisinden Recep Dayı, Kurtuluş Savaşı'nın deniz kuvvetlerinin tek şehidi olması açısından önemli. İstanbul'da İngilizler tarafından el konulan gemimizi kaçırırken Kefken açıklarında Fransızlar tarafından makineli tüfek ateşine tutulmuş, bu arada Serdümen Recep Dayı şehit olmuştur. Yıllar önce Beşiktaş'ta ki Deniz Müzesi'ni gezerken Kurtuluş Savaşı'nda bahriyemiz diye bir oda açmışlardı, iyice inceledim ancak Kurtuluş Savaşı'nın tek deniz şehidi Recep Dayı'nın ismine rastlayamadigim için müze komutanına şikayetimi bildirmek istediğimde yardımcısı Yüzbaşı tarih bölümü mezunu kabul etti! Ona durumu aktardım, kendisinin de haberi yokmuş, araştırıp inceleyecegi sözünü verdi, ancak bilahare gidip inceleyeceğim!
Sayın Mehmet Cengiz, Rizeli Recep Kahya ile ilgili bilgileri bizimle paylaştığınız için teşekkür ediyoruz. Konuya ilişkin farklı kaynaklarda benzer bilgilerin mevcut olduğu ve müzenin de önümüzdeki günlerde bu konuya ilişkin bir çalışma hazırlığında olduğunu ifade edebiliriz.
Saygılarımızla,
İSTANBUL DENİZ MÜZESİ Tel : +90 212 327 43 45 Fax : +90 212 236 68 93 E-mail: muze.istanbul.iletisim@dzkk.tsk.tr
2 YIL ÖNCE KURTULUŞ SAVAŞINDA BAHRİYEMİZ ADLI (SANIYORUM 2. KATTAKİ) ODANIZI GEZERKEN KURTULUŞ SAVAŞININ TEK ŞEHİT DENİZCİSİ RECEP DAYI NAMIYLA ANILAN "Serdümen ve Kaptan Rizeli Kahya Recep bu çatışmada İstiklal Savaşı'mızın ilk ve tek deniz şehidi olarak tarihe geçti." RİZELİ KAHYA RECEP İN İSMİ GEÇMEMEKTEYDİ. KAYNAĞI O ZAMAN YARDIMCINIZA (TARİH BÖLÜMÜ MEZUNU BİR SUBAY) İLETMİŞTİM ŞİMDİ 2. KAYNAK ELİME GEÇTİ PAYLAŞIYORUM. BİLGİLERİNİZE ARZ EDERİM. SAYGILARIMLA MEHMET CENGİZ BURSA Konu: (ATATÜRK Ebedi Başkomutan) "GAZİ ALEMDAR GEMİSİ ve FRANSIZLARI HORONLA KANDIRDILAR"... *Ereğli'ye yolu düşenleri sahilde, karaya oturmuş izlenimi veren, tarihi çizgilere sahip bir gemi karşılar. Kurtuluş Savaşı sırasında Karadeniz'de silah ve malzeme sevkıyatının yanında, karaya oturan gemileri kurtarma çalışması yapan Alemdar gemisinin orijinal boyutlarında yeniden inşa edilmiş hali olan bu geminin adı: Gazi Alemdar Müze Gemisi* 1898'de Danimarka'da kurtarma gemisi olarak inşa edilen Denmark, Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'nda el koyduğu gemiler arasındaydı. 1915'te ismi Alemdar olarak değiştirilen gemi, Marmara Denizi ve Boğaz çevresinde kurtarma hizmetleri yapıyordu. Savaş sonunda diğer Osmanlı gemileriyle birlikte çürümeye terk edildi ama muharip olmadığı için işgal yıllarında kurtarma seferlerine çıkmasına izin veriliyordu. Kurtuluş Savaşı sürecinde küçük takalarla yapılan mühimmat nakliyesi için Alemdar gibi bir gemiye ihtiyaç vardı. Geminin mürettebatı yedi kişiden oluşuyordu. 2. Çarkçı Üsküdarlı Osman Efendi, 3. Çarkçı Trabzonlu Hikmet Efendi, Güverte Lostromosu Üsküdarlı Ali Reis, Serdümen Trabzonlu Rıfat Reis, Rizeli Recep Kahya, Ateşçi Göreleli Yusuf, Kamarot Erzincanlı Salih. İstanbul'a dönüşte yedi kafadar gemiyi Karadeniz'e kaçırma planları yaptı. Musevi kamarot Avram Efendi derdest edilip kamaraya kapatıldıktan sonra (daha sonra o da personele katıldı) gemi 5 Şubat 1921 gecesi gizlice Karadeniz'e açıldı. Rota, Kurtuluş Savaşı'nın savaş vererek kurtulan ilk şehri Ereğli idi. 3 bin yıldır denizci yetiştiren bu şehirde gemici bulmak kolay olacaktı. *FRANSIZLARI HORONLA KANDIRDILAR* Alemdar'ın Ereğli'ye gelişi Kastamonu ve Bolu Havali Kumandanlığı'na telgrafla bildirildi. Oralardan gelen yanıtlar üzerine Trabzon'a hareket etmek üzere personel, kumanya ve yakıt ikmali yapılan gemiye Ereğli'den 12 denizci daha katıldı. Gemiyi İstanbul'dan kaçıran yedi kişiden çarkçıbaşı Osman Muhtar, Prof. Mümtaz Soysal'ın babasıydı. Ereğli'den gemiye binen 2. Süvari Üsteğmen Ali Dursun Tevetoğlu ise pop yıldızı Tarkan'ın dedesi. 8-9 Şubat gecesi Trabzon'a hareket eden gemiye, Fransız Karadeniz Komutanlığı'ndaki C-27 gambotu Amasra'da pusu kurarak asker çıkardı. Yönü İstanbul'a çevrilen, gambotun takibe aldığı Alemdar personeli kurtuluş planları yapmaya başladı. Gemide kemençenin kıvrak nağmeleriyle horon oynayan personel, oyuna davet ettikleri dört Fransız ile bir subayı etkisiz hale getirip silahlarına el koydu. *RENGİNİ DEĞİŞTİRİP KAÇIRDILAR* Ani bir dümen kıran Alemdar'ın peşine düşen gambottan açılan ateşe karşılık veren personele Ereğli'ye yaklaştığında karadan da destek verilince gambot püskürtüldü. Serdümen ve kaptan Rizeli Kahya Recep bu çatışmada İstiklal Savaşımızın ilk ve tek deniz şehidi olarak tarihe geçti. Beş esir askerin serbest bırakılmasına karşılık Fransızlardan Karadeniz'de dolaşan Türk bayraklı gemilere dokunulmaması garantisi alınır. Fransızlarla yapılan anlaşma gereği Ereğli'de demirli kalması gereken siyah renkli Alemdar, yine efsanevi bir başka kaçış öyküsüyle fırtınalı bir Karadeniz gününde griye boyanarak Trabzon'a getirildi. Bu, aynı zamanda Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı'ndaki ilk uluslararası anlaşmasıdır. SSCB'den savaş malzemesi taşıyan gemilere karakol ve kollama görevi yapan Alemdar, 1951'de Haliç Tersanesi'nde onarımdan geçti, 1959'da hizmet dışı kaldı. 1964 ve 1980'de özel firmalarca satın alındı, 1982'de sökülmek üzere satıldı. *DÖRT TERSANEDE İNŞA EDİLDİ EREĞLİ'DE BİRLEŞTİRİLDİ* 28 Ekim 2005'te geminin ilk kaynağı yapıldı. Eylül 2006'da projenin koordinatörlüğünü Karadeniz Bölge Komutanlığı üstlendi. Gemi inşa sektöründe bir ilk olmak üzere; Ereğli'deki dört büyük tersanede dört ayrı blok halinde inşa edilmesi, denizden çekilip bulunduğu yerde birleştirilmesi kararlaştırıldı. İstanbul tersane komutanlığına çizdirilen planlar 2 Nisan 2007'de Ereğli Gemi, Madenci, Ustamehmetoğlu ve Ustaoğlu tersanelerine törenle teslim edildi. Bu eserin mimarları Dönemin Karadeniz Bölge Komutanı Tuğamiral Türker Ertürk, Belediye Başkanı Halil Posbıyık, Deniz Kuvvetleri Komutanı Metin Ataç, tersane sahipleri, çalışanları, Gazi Alemdar Derneği, Batı Karadeniz Ticaret Odası Başkanı İrfan Erdem, Kaymakam Osman Ekşi, eski Belediye Başkanı Murat Sesli, Kara Elmas Üniversitesi Rektörü Bektaş Açıkgöz, Erdemir Genel Müdürü Oğuz Özgen, Albay Aydın Doğan, Alemdar proje subayı Binbaşı Mehmet Dönmez İstanbulve Gölcük tersanesi komutanları ve çalışanları ile Ereğli halkı oldu. Gemi, 11 Ağustos 2008'de tarihinde dönemin Deniz Kuvvetleri Komutanı Metin Ataç, bölgedeki illerin valileri, belediye başkanları, kaymakamlar ve halkın geniş katılımıyla müze olarak hizmete açıldı. *Yılda 85 bin kişi geziyor EREĞLİ BELEDİYE BAŞKANI HALİL POSBIYIK* Gazi Alemdar, Ereğli'de yaşayan insanların ne kadar cefakâr; devletine, milletine, Atatürk'e ve cumhuriyetine ne kadar bağlı olduğunu gösterir. Alemdar'ı Fransızları esir alıp kurtaran kahramanlar gemiyi Ereğli kıyılarına doğru kaçırırken Kahya Recep şehit oluyor, Kuvayi Milliyeciler kıyıdan sipere yatıp gambotu püskürtüyor. Devlet ve millet birlikteliğinin manevi ruhu Ereğli'de zuhur ediyor. Tarihin seyrini değiştiren bir anlaşmanın da imzalandığı yerdir burası. Ereğli'nin düşman işgalinden kurtuluş günü olan 18 Haziran'da Gazi Alemdar konulu şiir ve kompozisyon yarışmaları düzenliyoruz, askeri araçlar müzenin yanından geçiyor, halkımızla buraya yürüyoruz. 2010'da gemiyi 85 bin kişi gezdi. Bu yıl Alemdar'ın 90. yıl kutlamasını yapacağız. *Çelik yığınlarına ruhunu denizciler verir EMEKLİ TUĞAMİRAL TÜRKER ERTÜRK* Gazi Alemdar'ın hayata geçirildiği 2006-2008 yılları arasında Karadeniz Bölge Komutanı olan emekli Tuğamiral Türker Ertürk, projeyi koordine edip yürüten isim olmuş. Süreci şöyle anlatıyor: "Gemiler cansız çelik yığınlarıdır. Alemdar gemisi de 49.5 metre boyunda, 362 ton ağırlığında bir çelik yığınıydı. Fakat denizciler yaşadıkları ve görev yaptıkları bu çelik gövdelere kan, can ve de ruh verirler. Alemdar'ın kahraman personeli bu çelik yığınına yalnız can vermemiş, ona unutulmayacak bir destan yazdırarak yurtsever Türk ulusunun gönlünde ölümsüzleştirmiştir. *KURTULUŞ SAVAŞI'NIN TEK DENİZ MUHAREBESİ *